Za gatunek obcy uznajemy gatunek występujący poza swoim naturalnym zasięgiem w postaci osobników lub zdolnych do przeżycia: gamet, zarodników, nasion, jaj lub części osobników, dzięki którym mogą one rozmnażać się (art. 5 ust. 1 c ustawy o ochronie przyrody).
Przetrzymywanie, hodowla, rozmnażanie, oferowanie do sprzedaży i zbywanie gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić rodzimym gatunkom lub siedliskom przyrodniczym (in. inwazyjnych gatunków obcych) jest możliwe wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska (art. 120 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody).
Natomiast wwożenie z zagranicy inwazyjnych gatunków obcych oraz jednocześnie przetrzymywanie, hodowla, rozmnażanie, oferowanie do sprzedaży i zbywanie tych sprowadzonych okazów wymaga zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (art. 120 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie przyrody).
Powyższych przepisów nie stosuje się do gatunków ryb, na których wprowadzanie jest wymagane zezwolenie ministra właściwego do spraw rolnictwa, wydawane na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 roku o rybactwie śródlądowym (Dz. U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1471, z późn. zm.) albo art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o rybołówstwie (Dz. U. z 2004 r. Nr 62, poz. 574 z późn. zm.) zgodnie z art. 120 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody.
Zakaz wprowadzania do środowiska przyrodniczego oraz przemieszczania w tym środowisku roślin, zwierząt lub grzybów gatunków obcych, z wyjątkiem gatunków, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, nie stosuje się do wprowadzania do środowiska przyrodniczego i przemieszczania w tym środowisku roślin:
- przy zakładaniu i utrzymywaniu terenów zieleni oraz zakładaniu i utrzymywaniu zadrzewień poza lasami i obszarami objętymi formami ochrony przyrody,
- wykorzystywanych w ramach racjonalnej gospodarki leśnej i rolnej (art. 120 ust. 4 ustawy o ochronie przyrody).
Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa określa, w drodze rozporządzenia, listę roślin, zwierząt i grzybów gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, kierując się potrzebą zapewnienia ciągłości istnienia i ochrony różnorodności rodzimych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów (art. 120 ust. 2 f ustawy o ochronie przyrody).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym zostało opublikowane dnia 4 października 2011 r. i weszło w życie dnia 5 kwietnia 2012 r. (Dz. U. Nr 210, poz. 1260).
Wniosek o wydanie stosownego zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska lub właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska powinien zawierać następujące elementy (art. 120 ust. 2 b ustawy o ochronie przyrody):
- imię, nazwisko i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy
- cel wykonania wnioskowanych czynności,
- opis czynności, której dotyczy wniosek,
- nazwę gatunku lub gatunków, w języku łacińskim i polskim, jeżeli polska nazwa istnieje, których będą dotyczyć czynności,
- liczbę lub ilość osobników, których dotyczy wniosek, o ile jest to możliwe do ustalenia,
- określenie warunków, miejsca i czasu wykonania czynności,
- świadectwo pochodzenia.
Należy zwrócić uwagę na przypisy zawarte w ww. rozporządzeniu.
Przypis nr 1: nie dotyczy dalszego przetrzymywania, bez zmiany lokalizacji, okazów przetrzymywanych w dniu wejścia w życie rozporządzenia, odnosi się do następujących gatunków roślin:
- azolla drobna (azolla karolińska) Azolla filiculoides
- barszcz Mantegazziego (barszcz kaukaski) Heracleum mantegazzianum
- barszcz Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi
- bożodrzew gruczołowaty (ajlant gruczołkowaty) Ailanthus altissima
- kolcolist zachodni Ulex europaeus
- kolczurka klapowana Echinocystis lobata
- niecierpek gruczołowaty Impatiens glandulifera
- niecierpek pomarańczowy Impatiens capensis
- rdestowiec czeski (rdestowiec pośredni) Reynoutria x bohemica
- rdestowiec japoński (rdestowiec ostrokończysty) Reynoutria japonica
- rdestowiec sachaliński Reynoutria sachalinensis
- trojeść amerykańska Asclepias syriaca
Przypis nr 2: nie dotyczy okazów przetrzymywanych poza akwenami w celach spożywczych, odnosi się do następujących gatunków zwierząt:
- krab wełnistoręki (krab wełnistoszczypcy) Eriocheir sinensis
- rak luizjański Procambarus clarkii
- rak pręgowany (rak amerykański) Orconectes limosus
- rak sygnałowy (rak kalifornijski) Pacifastacus leniusculus
- ostryga pacyficzna Crassostrea gigas
- babka bycza Neogobius melanostomus
- babka łysa (babka gołogłowa) Neogobius gymnotrachelus
- babka szczupła (babka rzeczna) Neogobius fluviatilis
Przypis nr 3: nie dotyczy okazów wpisanych w dniu wejścia w życie rozporządzenia do rejestru starosty na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, odnosi się do następujących gatunków zwierząt:
- żółw malowany Chrysemys picta
- żółw czerwonolicy Trachemys scripta elegans
Przydatne linki
- Inwazyjne gatunki obce a Konwencja Berneńska
- Wyniki konferencji "Dobre praktyki w zakresie stosowania roślin gatunków obcych w ogrodnictwie"
- Baza danych IOP PAN "Gatunki Obce w Polsce"
- Księga Gatunków Obcych Inwazyjnych w Faunie Polski IOP PAN
- Baza danych o inwazyjnych gatunkach obcych w Europie (DAISIE)
- Baza danych o inwazyjnych gatunkach obcych w Europie Północnej i Centralnej (NOBANIS)
- Konwencja o ochronie różnorodności biologicznej a inwazyjne gatunki obce
- Dyrektywa Siedliskowa a inwazyjne gatunki obce
- Gatunki obce w dokumentach UE - PDF
- Gatunki obce w dokumentach międzynarodowych - PDF
- Dodatkowe informacje o gatunkach obcych - PDF
- Baza danych i mapy rozmieszczenia barszczu Sosnowskiego i barszczu olbrzymiego - Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania w Warszawie
Publikacje
- Kodeks postępowania w zakresie ogrodnictwa i inwazyjnych roślin obcych opracowany przez Radę Europy (wersja polska)
- Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz, Cz. Hołdyński, 2012
- Nie pozbywaj się inwazyjnych gatunków obcych - folder informacyjny
Mamy nadzieję że publikacja zachęci do inicjowania działań mających na celu przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się w środowisku przyrodniczym gatunków inwazyjnych, a także do prowadzenia badań, edukacji i innych działań praktycznych.
Publikacja „Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych" zawiera katalog roślin gatunków obcych, które można zaobserwować w środowisku przyrodniczym w Polsce. Każdy gatunek został oceniony pod kątem stwarzanego zagrożenia dla rodzimej przyrody, w tym dla siedlisk przyrodniczych chronionych na mocy Dyrektywy Siedliskowej. Ponadto w opracowaniu umieszczono kluczowe informacje o gatunkach obcych, tj. o ich pochodzeniu geograficznym, okresie przybycia, rodzaju kolonizowanych zbiorowisk, opis ekologii i oddziaływań na gospodarkę, zdrowie i środowisko oraz wiele innych zagadnień.
Istnieje możliwość otrzymania pojedynczego egzemplarza opracowania, koszt przesyłki po stronie odbiorcy. Zainteresowanych prosimy o przesyłanie zgłoszeń drogą elektroniczną na adres emilia.bylicka@gdos.gov.pl . Termin zgłoszeń:
• do 31 maja 2013 r. - jednostki administracyjne lub naukowe zajmujące się ochroną przyrody oraz organizacje ekologiczne;
• od 1 czerwca 2013 r. - wszyscy inni zainteresowani.
Ze względu na ograniczoną liczbę egzemplarzy decyduje kolejność.
