Pozytywne wyniki lustracji mazowieckich rezerwatów
12 kwietnia 2018 r. pracownicy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie przeprowadzili wizje terenowe w trzech mazowieckich rezerwatach przyrody, znajdujących się na terenie powiatu wołomińskiego. Zlustrowano rezerwat przyrody Dębina położony na terenie gminy Klembów, rezerwat Grabicz położony na terenie gminy Kobyłka oraz położony na terenie gminy Marki rezerwat przyrody Horowe Bagno. Grunty wchodzące w skład lustrowanych rezerwatów stanowią własność Skarbu Państwa i znajdują się w zarządzie Nadleśnictwa Drewnica.
W trakcie wizji nie stwierdzono poważnych naruszeń przepisów prawa w granicach ww. rezerwatów, jak również nie zdiagnozowano nowych zagrożeń dla tych obiektów. Problemem są wciąż śmieci, pozostawiane przez nielegalnie odwiedzających te rezerwaty turystów (jedynie rezerwat Dębina został udostępniony społeczeństwu). Zlokalizowano także w jednym z chronionych obiektów zniszczoną tablicę urzędową informującą o nazwie rezerwatu. Mimo tych zastrzeżeń pozytywnie oceniono stan ochrony przyrody kontrolowanych rezerwatów.
Rezerwat przyrody Dębina został utworzony w 1952 r. w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu liściastego lasu mieszanego o charakterze zespołu naturalnego. Walorem tego obszaru są także liczne głazy narzutowe. Drzewostan grądowy wyróżniają liczne drzewa o pomnikowych rozmiarach, wśród których dominują okazałe dęby i lipy. Duży udział martwego drewna świadczy o wysokim stopniu naturalności ekosystemu. W licznych dziuplastych drzewach schronienie mogą znaleźć m.in. dzięcioły i drobne ssaki. Początek kwietnia to świetny termin na podziwianie geofitów, wśród których uwagę przyciągają łanowo kwitnące na biało zawilce gajowe, a wśród nich pojedyncze zawilce żółte czy fioletowe kokorycze. Dla rezerwatu obowiązuje plan ochrony ustanowiony 9 października 2008 r.
Rezerwat przyrody Grabicz ustanowiono w 1978 r., aby zachować jezioro stanowiące ostoję wielu gatunków ptaków. Wokół centralnie położonego jeziora występuje bogata roślinność bagienna i torfowisko, z rzadkim gatunkiem rośliny chronionej – rosiczka okrągłolistna. Na tafli jeziora można zauważyć pięknie kwitnące grzybienie białe. Ubogie siedliska w sąsiedztwie jeziora – piaszczyste wydmy z glebami wytworzonymi na piaskach luźnych – porastają drzewostany borowe, w których przeważają sosny i brzozy. Dzięki dużej niedostępności tego terenu, związanej z podmokłymi gruntami, na terenie rezerwatu gnieździ się wiele gatunków ptaków, a jeszcze przed kilku laty znajdowała się tu największa w okolicach Warszawy kolonia lęgowa mewy śmieszki licząca blisko 600 osobników. Rezerwat nie jest udostępniony do ruchu.
Horowe Bagno jest najmłodszym z trzech opisywanych rezerwatów. Utworzony w 1988 r. chroni blisko 44 ha powierzchni różnorodnych siedlisk – lasów, torfowisk i wód. Celem ochrony jest tu zachowanie zróżnicowanego obszaru wilgotnych lasów, torfowisk i wód ze stanowiskami licznych gatunków roślin rzadkich i chronionych, będącego ostoją i miejscem rozrodu licznych gatunków zwierząt. Obszar rezerwatu dzieli droga publiczna Rembertów – Nieporęt, w związku z czym składa się on z dwóch kompleksów. W całej powierzchni rezerwatu blisko 18 ha stanowią śródleśne wody, bagna i torfowiska, niezwykle cenne siedliska w skali całego kraju. Licznie występuje tu wełnianka wąskolistna, pałka szerokolistna, tojeść pospolita, kosaciec żółty, wierzba szara, a także sity i turzyce. Punktowe wyniesienia terenu wykorzystują gatunki drzewiaste m.in. brzoza omszona. Sąsiedztwo torfowiska zdominowane jest przez brzozę brodawkowatą i omszoną, jarząb pospolity, sosnę pospolitą, topolę osikę i dąb szypułkowy. W runie obserwować można trzęślicę modrą, borówkę bagienną i wiechlinę błotną. Im dalej od podmokłych i wilgotnych siedlisk, tym większy udział w drzewostanie ma brzoza i sosna. Żyje tu wiele gatunków zwierząt, w tym gadów (m.in. zaskroniec, żmija zygzakowata), płazów (m.in. rzekotka drzewna, żaba trawna, ropucha szara), ptaków (stwierdzono ponad 50 gatunków) i ssaków.
Ochrona torfowisk w rezerwatach przyrody Horowe Bagno i Grabicz ma również duże znaczenie z puntu widzenia zachowania zasobów wodnych w środowisku. Zmniejszająca się od lat w szczególności w Polsce centralnej ilość opadów w wielu miejscach doprowadza do procesu stepowienia. W konsekwencji zanikają torfowiska i następuje degradacja innych cennych ekosystemów.
Fot.: Sławomir Bełko